เมื่อ พ.ศ. 2495 - 2496 เด็กและผู้คนต้องทนทุกข์กับโรคไข้ไขสันหลังอักเสบ หรือ โรคโปลิโอ ที่ระบาดในประเทศไทยในขณะนั้น ถือเป็นโรคติดเชื้อร้ายแรงและเฉียบพลันที่เกิดจากไวรัสโปลิโอ สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คน เข้าทำลายระบบประสาทส่วนกลาง และเซลล์ประสาทสั่งการ ทำให้กล้ามเนื้อฝ่อ เป็นอัมพาต ขยับแขนขาไม่ได้ หายใจลำบาก หรือไปจนเป็นเหตุให้พิการและเสียชีวิตได้
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้ตั้ง “กองทุนโปลิโอสงเคราะห์” ขึ้น และพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ให้เป็นทุนเริ่มแรก นอกจากนั้นทรงโปรดเกล้าฯ ให้สถานีวิทยุ อ.ส.พระราชวังดุสิต ประกาศชักชวนประชาชนให้ร่วมบริจาคเงิน โดยเสด็จพระราชกุศล ได้พระราชทานเงินจัดซื้อ เครื่องปอดเหล็ก จากต่างประเทศ จำนวน 3 เครื่อง เพื่อพระราชทานแก่โรงพยาบาลพระมงกุฏเกล้า และโรงพยาบาลศิริราช
ขณะนั้น “เครื่องปอดเหล็ก” ที่โรงพยาบาลศิริราช ตั้งอยู่ที่ชั้นล่างของหอผู้ป่วย “มิ้น เลาหเศรษฐี” ซึ่งเป็นหอผู้ป่วยโรคติดต่ออันตราย มีเครื่องปั่นไฟฟ้าขนาดเล็กเดินเครื่องด้วยน้ำมันเบนซินไว้สำรองเพื่อใช้กับเครื่องปอดเหล็กในกรณีที่ไฟฟ้าส่วนกลางดับ เพราะผู้ป่วยโรคโปลิโอที่เกิดอาการอัมพาตของกล้ามเนื้อกะบังลมและกล้ามเนื้อระหว่างช่องซี่โครงซึ่งเป็นกล้ามเนื้อที่ช่วยหายใจ
ปอดเหล็กนี้ จะทำหน้าที่ช่วยให้ทรวงอกขยายขึ้น อากาศจะไหลเข้าปอดผ่านทางจมูกเป็นการหายใจเข้าโดยอัตโนมัติ ในทางกลับกัน เมื่อเติมอากาศเข้าไปในเครื่องความดันจะเพิ่มขึ้น ทรวงอกถูกกดยุบลงทำให้ปอดแฟบเป็นการระบายลมหายใจ การลดและเพิ่มความดันสลับกันไปเช่นนี้ จะช่วยให้ผู้ป่วยหายใจเข้า-ออก ได้เป็นจังหวะ จนกว่ากล้ามเนื้อทรวงอกจะแข็งแรงขึ้นและสามารถหายใจได้เอง ดังนั้น การรักษาชีวิตผู้ป่วยโรคโปลิโอขั้นร้ายแรงจึงจำเป็นต้องใช้ “ปอดเหล็ก” ช่วยในการหายใจ
ปัจจุบันเครื่องปอดเหล็กได้ถูกนำมาจัดแสดง ณ พิพิธภัณฑ์พยาธิวิทยาเอลลิส ตึกอดุลยเดชวิกรม ชั้น 2 เพื่อให้ประชาชนทั่วไปได้เข้าชม และร่วมน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ที่ทรงมีต่อประชาชนและวงการแพทย์ไทย และเนื่องในโอกาส 13 ตุลาคม "วันนวมินทรมหาราช" ที่ผ่านมา พิพิธภัณฑ์ศิริราช จัดนิทรรศการ “ศิระกรานพระภูบาลนวมินทร์” ในหัวข้อ “ในหลวงผู้ทรงสถิตในดวงใจ” ณ โถงต้อนรับ พิพิธภัณฑ์ศิริราชพิมุขสถาน ขอเชิญทุกท่านเข้าชมได้ (ส่วนนิทรรศการ เข้าชมฟรี) ตั้งแต่วันนี้ จนถึงวันที่ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2566 เวลา 10.00-17.00 น.
อ้างอิง
- หนังสือ “๑๒๐ ชิ้นเอกของศิริราช”
และนำผลการประเมินไปพัฒนาปรับปรุงแก้ไขงานให้มีคุณภาพอย่างต่อเนื่อง